TEMEL BILGILER
OBAN      OYMAGIN
İZCİLİK RUHU
İZCİ ISARETLERI
HAYDI KAMPA
İZCİ ISARETLERI

HAYDI KAMPA
DOGA YÜRÜYÜS
KENTTE YÜRÜYÜS
OYUNLAR
IZ ISRETLERI
DIN VE AHLAK

İZCİ SARKILARI
METEOROLOJI
CUMHURIYET
YANGININ CESITLERI
DEPREM
SIVIL SAVUNMA

İLK YARDIM 1
DOGA DOSTLARI
CEVRE VE İZCİ
İLK YARDIM 2
RAPORLASMA
ILETISIM

KIRIKLARDA GENEL TEDAVI KURALLARI

1. Eger deride varsa yara üzerine steril bir pansuman ya da mendil koyup sariniz.

2. Yara içinde görülen kemik parçalarini çikarmaya çalismayiniz. Kanama yapabilir. Daman ve sinirleri yaralayabilirsiniz. kismin üzerine steril pansuman koyunuz.

3. Sonra bir bezi simit seklinde katlayip delik olan kismi ortaya gelecek sekilde yerlestiriniz.

4. En üst kismina kalin pamuk ya da sünger tabakasi koyunuz.

5. Sariniz.

6. Kirik olup olmadigini önce elbisesi üzerinden hafifçe elle muayene ederek saptamaya çalisiniz.

7. Elle hoyratça muayene etmeyiniz.

8. Kirik yerini oynatmayiniz.

9. Agri soka yol açabilir.

10. Kirik kemik uçlari damar ve sinirleri yaralayabilir.

11. Kirik uçlarini hareketsiz yapmak için kirik yerini tespit ediniz.

12. Kol ya da bacagin her iki yanina kalan karton ya da tahta koyup sargi bezi, esarp, kravat ya da gömlek parçalari ile sariniz.

13. Tespit için kullanilan karton, tahta gibi gereçler kirik yerinin bir üst ve bir de alt tarafindaki eklemlerin ötesine kadar gelecek uzunlukta olmalidir. Bu araçlara atel adi verilir.

14. Atellerin tene gelen kisimlari pamuk ve bezlerle beslenmelidir.

15. Sok varsa önleyiniz.

16. Kanama varsa bilinen önlemlerle kanamasini durdurunuz.

17. Kirik yerin üzerine havluya sarili buz torbasi koyunuz.

18. Yarali kismi kalp seviyesinin yukarisina kaldiriniz.

19. Kirilan uzuv tespit edilmelidir.

20. Hangi durumda bulduysaniz o durumda tespit ediniz.

21. Kirigi yerine koymaya çalismayiniz.

22. Gereksiz dokümanlardan kaçininiz.

23. Ambulansla ortopedi ve travmatoloji klinigine gidiniz.

OMURGA KIRIKLARINDA ILK YARDIM

1. Çogu kez yüksek bir yerden düsme yad da trafik kazalari sonucu omurgada kirik ve bazen içinden geçen omurilikte degisik derecelerde yaralanmalar olabilir.

2. Yaraliyi muayene etmeden, belinde yad da boynunda agrisi, baska bir sikayeti olup olmadigini sormadan döndürmeyiniz.

3. Ayaga kaldirmayiniz.

4. Kesin tam bilinmedikçe belinde agrisi olan böyle bir yaralida kirigin da olabilecegini unutmayiniz. Kirik olmadigi kesin olarak saptanincaya kirik var gibi hareket ettiriniz.

5. Eger omurgasinda bir kiriktan süpheleniyorsaniz, yaraliyi yerinden kaldirmadan altina genisçe ir tahta ya da kapi yerlestiriniz.

6. Bas ve boynunun her iki yanina ayakkabilarini ve katlayarak elbiselerini koyarak boynunun oynamasini önleyiniz.

7. Eger elinizde kum torbasi varsa onu da koyabilirsiniz.

8. Naylon torba içine kum veya toprak doldurarak kum torbasi yapabilirsiniz.

9. Yaraliyi omuzlar, havsala, uyluk dizalti ve ayak bileginin üzerinden geçecek sekilde genis bezlerle tahtaya baglayiniz. Böyle tasiyiniz.

10. Röntgen çekilip kesinlikle kirik olmadigi saptanmadikça ayagi kaldirmayiniz.

11. Aksi durumda kendiliginden iyi olabilecek bir omurga kirigi, yarali kisinin kaba muayenesi ayaga kaldirilmasi ya da uygun olmayan tasima kosullari nedeniyle omurilik zedelenmesi olabilir. Bunun sonucu bacaklarda felç, halsizlik, idrar ve büyük abdestini tutamamasi gibi çok önemli sonuçlarla bitebilir.

12. Yara varsa steril pansuman koyunuz.

13. Sok durumuna göre önlem aliniz.

14. Agrisini dindiriniz.

PARMAK KIRIKLARINDA ILK YARDIM

1. Kirik olan parmak altina parmak genisliginde bir tahta ya da eger elinizde varsa hazir dar bir alüminyum serit (atel) koyarak sariniz.

2. Gerekirse kirik parmagi; yandaki saglam parmaga flasterle ya da sargi bezi ile sararak tespit ediniz.

3. Kirik tarafi kalp seviyesinin üzerinde tutunuz.

4. Kirik yer üzerine buz koyunuz.

5. Agrisi varsa agri dindirici ilaç veriniz.

6. Parmaktaki yüzük kesilerek çikarilmalidir (Yüzük nedeniyle sislik olur. Yüzük parmagi sikarak gangrene çevirebilir).

7. Hastaneye gönderiniz.

ÖN KOL KIRIKLARINDA ILK YARDIM

1. Kazanin oldugu yerde yaralinin ceketi çikarilmadan kirik olan tarafinda eli karsi omuza gelecek sekilde kol gögüs üzerine konur ve gögse sarilir.

2. Önkolda üçgen sargi ya da tülbentle boyuna asilir.

3. Eger elinizde tespit için hazir gereçler (atel) ya da tahta, kalin karton varsa kol ya da önkolun her iki yüzüne bunlari uygulayiniz. Gömleginizden yirttiginiz bezlerle kravat, esarp ya da sargi bezi ile kirik yerinin yukarisinda ve asagisindan baglayiniz.

4. Kolu gögüs üzerine koyup baska bir esarp ya da üçgen sargi ile sariniz.

5. Önkolu da üçgen sargi, tülbent ya da esarp ile boyuna asiniz.

6. Önkol ve kolunuzun kalp seviyesinin üzerinde durmasini saglayiniz. Böylelikle daha az sislik olur.

7. Kirik yer üzerine buz koyunuz.

8. Bilezik varsa çikarilmalidir.

KÜREK VE KÖPRÜCÜK KEMIGI KIRIKLARINDA ILK YARDIM

1. Kirik tarafin koltuk altina ufak bir pamuk topagi ya da kati bir bez koyup kolu esarp ya da tülbentle boyuna asiniz

2. Kirik yer üzerine buz koyunuz.

3. Yaraliyi oturur durumda ve ambulansla hastaneye götürünüz.

4. Eger üçgen sargi ya da esarp yoksa yarali elinizi ceketinizin iki dügmesi arasinda içeri sokup ayni taraf ceket eteginin yukari kaldirip igneleyiniz.

5. Sekilde görüldügü gibi bir omuz üzerinden gelen sargiyi (katlanmis bir tülbent) karsi taraf koltuk altindan geçirip arkada baglayiniz.

6. Diger sargi ile ayni islemi karsi tarafa yapip arkandan birbiri ile ve ilk sarginin uçlari ile dügüm ediniz.

7. Bunlari yaparken omuzlari arkaya dogru çekiniz.

BACAK KIRIKLARINDA ILK YARDIM

1. Bacakta kirik varsa kaza yerinde yaralinin pantolonunu çikarmaya çalismayiniz.

2. Eger yara varsa pantolonu dikis yerinden sökünüz ya da kesiniz.

3. Yara üzerine temiz mendil ya da pansuman koyup üzerinden sariniz. Böylece açik bir kirita yaradan mikroplarin girmesini önlemis ve kanamanin durmasini saglamis olursunuz.

4. Eger elinizde uzun tahta ya d da kalin karton varsa uzun olanin dista ayak bileginden bele kadar, kisa olanini da içi tarafta ayak bileginden kasiga gelecek sekilde bacagin her iki yanina yerlestiriniz.

5. Ayak bileginin üzerinden diz altindan ve üstünden gömlek parçasi, esarp, kravat ya da sargi bezi ile baglayiniz.

6. Eger elinizde tespit için hiç bir gereç yoksa kirik olan bacagi sagma bacaga sararak tespit ediniz.

7. Karik yara üzerine buz koyunuz.

8. Sirtüstü yatar durumda ve sedye ile hastaneye gönderiniz.

AYAK VE AYAKBILEGI KIRIKLARINDA ILK YARDIM

1. Kisinin yaralanmis ayagindaki yaralarin üzerine temiz bir mendil ya da pansuman koyup sariniz.

2. Yumusak bir kare seklindeki bir yastigin ortasina ayagi yerlestiriniz.

3. Yastigin kenarlari önde birbirine yaklastiriniz., çengelli igne ile tutturunuz. Gerekiyorsa üzerinden sargi bezi ile sariniz.

4. Yastik içine koymadan önce buz uygulayiniz.

5. Kalp seviyesinin üzerinde tutunuz.

ÇIKIKLARDA ILK YARDIM

Çitirtinin disindaki bütün travma ve kirik belirtileri görülebilir.

Çikan kisim yerine koymaya çalisilmaz.

Atellenerek, kalp seviyesinin üzerine kaldirilir.

Kaslar sertlesmeden hemen acil nakil edilir. Aksi taktirde kazazede daha fazla aci çeker ve çikigin yerine takilmasi daha zor olur.

BURKULMALARDA ILK YARDIM

Bir eklemin etrafindaki baglarin, eklem kapsülü ve diger yumusak doku yapilarinin, eklemin normal hareket genisliginin ötesinde zorlanmasina burkulma denir. Eklemde sislik, agri, morluk olur. Bu yapilar normalden fazla gerilebilir. Hat ta yirtilabilir. Hareketler agirdir.

KRAMP

Kaslarin üst üste binmesi olayidir. Baslica sebepleri arasinda; su kaybi, tuz kaybi, asiri sicak, fazla zorlama, açlik ve soguk suda yüzmek gelir. Tedavisi için krampi olusturan sebep giderilmeye çalisilir (örnegin su ve tuz kaybi için ayran içilir).

ZEHİRLENMELER

Zehirli maddelerin vücuda girmesi sonucu ortaya çıkan duruma zehirlenme denir.

ZEHIRLENME SEKILLERI

Agiz yolu ile:

Gida zehirlenmeleri

Ilaçlarla olan zehirlenmeler

Kimyasal madde ile zehirlenmeler

Alkol zehirlenmeleri

Solunum yolu ile:

Karbonmonoksit zehirlenmeleri

Diger zehirli gazlarla olan zehirlenmeler

Deri yolu ile:

Zehirli gazlar

Böcek öldürücü ilaçlarla olan zehirlenmeler

Diger kimyasal maddelerle olan zehirlenmeler

ZEHIRLENME BELIRTILERI

1. Agizda yanma, özel tat, yutkunma zorlugu, bulanti, kusma, karin agrisi, karin krampi, ishal, halsizlik, bas agrisi, bas dönmesi ve terleme.

2. Suurda degisik derecelerde bozukluk.

3. Solunum ve dolasimda degisik derecelerde bozukluk, hatta durma.

4. Önemli durumlarda idrar miktari azligi, hatta hiç idrar çikmayabilir.

5. Görmede bozukluk, nabizda zayiflama, gözbebeklerinde küçülme, kan basincinda düsme ve havaleler olabilir.

Hayvan isirma ve sokmalari disinda meydana gelen zehirlenmelerde ana kurallar:

1. Zehri vücut disina atmak.

2. Vücut içindeki zehri zararsiz hale getirmek.

3. Sulandirmak.

4. Zehirlenen kisinin etrafinda ilaç kutusu, tablet veya kusmugu gibi cisimlerin saptanmasi, kesin tedavide önemli olacagindan saklanmalidir.

Suuru kaybolmus ise;

1. Yan yatirilir.

2. Bas ve boyun arkaya çevrilir, soluk yolu açilir.

3. Alt çene ve dil öne çekilir.

4. Gerekirse agizdan agiza yapay solunum yapiniz.

5. Kalp durmussa kalp masaji uygulayiniz.

6. Hastaneye gönderiniz.

Suuru yerinde ise;

1. Su veya süt içirerek zehri sulandiriniz, maden suyu gaz yaptigi için vermeyiniz.

2. Kusturarak mide içindekileri bosaltiniz.

3. Hasta suursuz veya zehir eger asit gibi yakici özellikte ise yutulan zehirde gaz ya da petrolden elde edilen maddeler var ise kusturmayiniz.

4. Aldiginiz önlemlerle kusamiyorsa bekleyerek zaman kaybetmeyiniz.

5. Deriye zehirle maddeleri bulasmissa elbiseyi hemen çikariniz.

6. Hastaneye gönderiniz.

BÖCEK SOKMALARI VE ISIRMALAR

Kazazede öncelikle sakinlestirilir. Yara kalp seviyesinin üstünde tutulur. Yaraya buz tatbik edilir. Buz yoksa suyla iyice yikanir. Varsa amonyakta kullanilabilir; psikolojik olarak kazazedeyi rahatlatir. Amonyak aslinda asidik zehirlenmelerde kullanilir.

Ari sokmasi:

Arinin ignesinin steril bir igne ile çikarilmasi gerekir. Igne çikarildiktan sonra buz tatbik edilebilir.

Akrep sokmasi:

Zehirin gücü akrebin kuyrugundaki bogum sayisi ile dogru orantilidir. Zehir sinir sistemini ve kalbi etkiler. Tükrük salgisi artar. Kaslar kasilir. Idrar kaçirma ve felç görülebilir. Sokulan bölgede agri, yanma ve uyusukluk olur. Bu durumda yara kesinlikle emilmez. Ufak bir turnike ve amonyak uygulanir. Kisiye alkol verilmemeli ve yara daglanmamalidir.

Örümcek sokmasi:

Zehirli örümcekler kum saati seklinde küçük ve siyah olurlar. Ayrica kafalarinda kirmizi benek olur. Isirdiklarinda sinir sistemini etkilerler. Karin kisminda agri görülür. Yara oynatilmamalidir. Yaranin üzeri bez veya esarpla sikilmali ve buz uygulanmalidir.

Köpek isirmasi:

Kuduz köpeklerin agizlari salyalidir ve göz bebeklerinde simetri yoktur. Sudan korkarlar ve kuyruklari bacaklarinin arasinda gezerler. Isirma durumunda yara bol su ile yikanmali ve kapatilarak pansuman için hemen hastahaneye gidilmelidir. Tetanoz ve kuduz asisi olunmalidir. Köpegin yakalanmasi ve 10 gün karantinada kalmasi gerekir.

Yilan isirmasi:

Yarada dis izi birakir. Zehirli yilanlar kisa, kuyruklari yuvarlak ve kafalari üçgen seklinde olanlardir. Üzerlerindeki pullar daha küçük ve daha fazladir. Çok parlak ve canli renklerde olurlar. Isirma durumunda kan pihtilasmakta zorlanir, asiri kan kaybi olur. Yanma hissi ve agri vardir. Sislik ve morluk görülebilir. Sinir sistemini ve kalbi etkiler. Kusma, uyuklama ve bulanti görülebilir. Yara öncelikle iki disizi arasi çizilerek kanatilir, emilmez. Isirilan bölgenin üstü bir bezle sikilir.

Kene yapismasi:

Üzerine yag damlatilarak, bir cimbizla saat yönünün tersine çevrilir.

Sülük yapismasi:

Sülükler kirli kani emdiklerinden yararlidirlar. Sigara veya herhangi bir isi kaynagi ile uzaklastirilirlar

KANAMALAR

Vücuttaki kan miktari vücut agirliginin % 6-8' i kadardir. Kan sivisina plazma denir. Kan çesitli tuzlar, seker ve alüminyumdan olusur. Yetiskin bir insanda 5-7 litre kan vardir. Bu kanin % 30'unun kaybedilmesi hayatsal fonksiyonlarin zayiflamasina ve ölüme sebep olur.

Nabiz: Atardamarlarda veya toplar damarlarda kalbin bir vurusuyla olusan dalgalanmadir. Yetiskin insanda nabiz dakikada 60-80 arasi atarken, bu sayi bebeklerde 80-100'dür.

Solunum yetiskinlerde dakikada 16-18 iken, bebeklerde ve çocuklarda 20-30 arasidir.

Kanama: Herhangi bir sebepten dolayi kanin damar disina akmasidir.

GENEL KANAMA BELIRTILERI

· Yüz ve dudaklar soluk olur.

· Susama hissi vardir.

· Solunum hizli olur.

· Deri soguk ve nemli olur.

· Huzursuzluk olur.

· Nabiz hizli ve zayif olur.

Dis kanamalar

Kanin vücut disina çikmasidir. Üç sekilde olur;

1. Atardamar kanamalari: Kanin rengi parlak ve açik kirmizidir. Kan damarin kalbe yakin ucundan kalp atisi ile es zamanda fiskirir. Oksijen içerir.

Nedeni: Damarin dejinmesi, yirtilmasi ya da çok derinden kesilmesi

2. Toplardamar kanamalari: Hücrede oksijeni biraktigi için kanin rengi koyu kirmizidir. Kirli kandir ve süzülerek hizli bir sekilde akar. Kanama ciddi olabilir.

Nedeni: Derin kesik, yirtilma

3. Kilcaldamar kanamalari: Küçük kanamalardir. Kanin rengi kirmizidir. Sizinti seklinde yavas olur ve müdahale edilmese de durur.

Nedeni: Yirtilma, asima (derinin yüzeysel olarak yaralanmasi sonucu)

Kanamayi durdurma yollari

1. Parmakla basinç: Kanama az ise kanayan yerin üzerine birkaç gazli bez, yoksa temiz bir mendil parçasi koyularak bastirilir.

2. Basinçli pansuman: Yara üzerine gazli bez ya da temiz bir mendil parçasi konularak sikica sarilir. Sargiyi çikarmakta acele edilmemelidir, kabuk pansuman ile çikip, kanama yeniden baslayabilir.

3. Kalp seviyesinin üstünde tutma: Kanayan yer kalp seviyesinin üstünde tutulur.

4. Damar köklerine basinç: Vücutta bulunan basinç noktalarina (sekil 1) baski uygulanir. Bu durum agir kanamalarda uygulanmalidir.

Basinç Noktalari

a. Sakak Bölgesi: Kulagin üst ön noktasi (yüz arteri) bastirilir.

b. Agiz ve Burun Çevresi: Çene kemiginin kenarinda agiz ve burun çevresine kan vermekte olan arter üzerine bastirilir.

c. Bas: Elin dört parmagi ile soluk yolunun sag tarafindaki nabiz noktasina bastirilir.

d. Kol ve Omuz Çevresi: Köprücük kemiginin boyunla olusturdugu çukura bastirilir.

e. Kol ve El: Koldaki pazi kemiginin iç kismindan geçen atardamar bulunarak bastirilir.

f. Bacak Bölgesi: Avuçiçinin bilek yakinindaki kismiyla kasik bölgesi atardamarina bastirilir.

En kolay ve yaygin yöntem kol ve el için ve bacak bölgesi için kullanilanlaridir

Turnike

Uygulanan tüm yöntemler kani durdurmayi basaramadiysa, turnike uygulanir. Çok dikkatli uygulanmasi gerekir. Uygulanmadigi taktirde o üyenin kaybina yol açabilir. Turnike, kol ve bacaktaki doku kaybi ile açiga çikan siddetli kanamalarda kullanilir. Daima tek kemik üzerine uygulanir(uyluk ve pazi kemikleri). Kolda turnike için en uygun bölge omuza yakin olan kisimdir. Bacakta ise dizin 10-15 cm. yukarisina uygulanmalidir.

Uygulanisi:

Turnike için kumas veya elastiki bandaj kullanilir. Kaza yerinde bulunan gravat, esarp, fular, atki da kullanilabilir. Tel ve zincir türü seyler kullanilmaz. Malzeme en az 1, 5-2 cm. kalinliginda olmalidir. Daha dar olursa doku zedelenmesine yol açabilir. Öncelikle damarin geçtigi yer tesbit edilerek, hazirlanan bandaj sikica 2-3 kez sarilir ve bir dügüm atilir. 20 cm. lik turnike çubugunun bir ucu dügüm üzerine konulur. Tekrar dügüm atilarak çubuk baglanir. Çubuk diger ucundan döndürülür. Kan durmaya baslayinca baska bir sargi ile sabitlenir. Turnike dokunun kan ile beslenebilmesi için her 20 dakikada bir 5-10 saniye gevsetilir. Gevsetilmezse kangrene yol açabilir. Turnike en fazla 1, 5-2 saat uygulanir, daha fazla uygulanirsa kandaki oksijen miktarinin azalmasina yol açabilir. Ayrica turnike uygulandiktan sonra uygulama ve gevsetme zamanlari bir karta yazilmali ve görülecek bir biçimde yaralinin vücuduna asilmalidir.

Bölgelere göre kanamalar

Kulak yolu kanamasi: Beyin travmasi, cisim kaçmasi, darbe ve kulak zari yirtilmasindan kaynaklanir. Kulak çevresindeki kan temizlenir. Kulaga emici bir pansuman koyularak kazazede kan gelen kulagi altta kalacak sekilde yatirilir. Kulak kanalina basinç yapacagindan tampon koyulmaz.

Avuç içi kanamasi: Çok siddetli olabilir. Sert bir cismi hijyenik bir sargi ile sararak, kanayan yer kapatilir. Daha sonra parmaklar sikistirilarak, cismin basinç yapmasi saglanir. El sarilarak kapali bir sekilde kalmasi saglanir. El kalp seviyesinin üstünde tutulur(Sekil 2). Üçgen sargi ile boyuna askiya alinabilir.

Burun kanamasi: Kanama burun mukozasindaki toplardamar yirtilmasi, kilcal damar çatlamasi veya beyin travmasi sonucu olabilir. Kazazede rahatlatilarak öne dogru egilmis rahat bir pozisyonda oturtulur ve agzindan nefes almasi söylenir. Isaret ve bas parmak ile burun kemiginin uç noktasina 5-10 dakika bastirilir(Sekil 3). Boyun bölgesine ve burun sirtina soguk kompres uygulanabilir.

Iç kanamalar

Dolasimdan kaçan kanin oksijen yetersizligi olusturmasi ve hayati organlar üzerinde birikerek basinç yapmasidir. Belirtileri genel kanama belirtileri ile aynidir. Ikiye ayrilir.

Gözle görülenler:

1 Akciger kanamalari: Öksürme ile agizdan köpüklü ve temiz kan gelir.

2. Mide kanamasi: Kusma ile agizdan kahverengi kan gelir.

3. Böbrek ve idrar yolu kanamasi: Idrarla birlikte dumanli kan gelir.

Gözle görülemeyenler:

1. Beyin kanamasi: Bas travmasi, yüksek tansiyon, beyin sarsintisi ve bunalimdan kaynaklanir. Belirtileri; yarim felç, göz refleksi yitimi, bilinç kaybi, bas agrisi.

2. Pankreas ve dalak kanamasi

Çürük

Kilcal damarlarda olusan iç kanamadir. Asiri agri varsa kirik olabilir. Alkollü pansuman yapilir.

Kan Toplamasi

Kan doku ve organ arasinda kist olusturur. Ilik ve tuzlu su ile pansuman yapilmalidir.

SOK

Çevresel kan akiminin yetersiz olmasidir. Soku olusturan belli basli sebepler:

· Kan hacminin azalmasi (yanik)

· Kalp kökenli soklar (kalp krizi)

· Damar genislemesi (karaciger yetersizligi, beyin yaralanmalari, ilaç ve toksik maddeler)

GENEL SOK BELIRTILERI

Halsizlik, huzursuzluk ve endise, nabzin çok zayif, hizli ve düzensiz atmasi, vücut isisinin düsmesi, solunumun yüzeysel ve hizli olmasi, göz bebeklerinin donuk ve genis olmasi, kan basincinin düsmesi, derinin solgun, nemli, soguk ve terli olmasi, soluk yüz, mor dudaklar, nefes alamama korkusu ve hava açligi.

Sokta ilkyardim:

Bacaklar yükseltilir. Vücut isisinin düsmesi engellenir, kazazedenin üzerine bir seyler örtülür. Bir seyler içirilmez.

TRAVMALAR

AÇIK - KAPALI YARALAR

Kazazede kipirdatilmaz, nefes alip almadigi ve nabzi kontrol edilir. Eger solunum yolunu tikayan birseyler varsa , kusmuk gibi, temizlenir. Derinin rengi konrol edilir; normal deri hafif pembe ve nemlidir. Göz bebekleri kotrol edilir; normalde göz bebekleri esit büyüklüktedir ve isiga tepki verir. Bilinç kontrol edilir. Kirik-çikik olup olmadigi kontrol edilir. Muayene bastan baslamali ve asagiya dogru devam etmelidir.

KAPALI YARALANMALAR

Doku bütünlügü bozulmamis ama derinin direnci kirilmistir. Yer agrili ve aciya karsi duyarlidir. Kizariklik ve sislik vardir.

Kazazede rahat bir pozisyon aldiktan sonra soguk kompres ya da buzla soguk uygulamasi yapilir; bir bez soguk su ile islatilip fazla suyu hafifçe sikilir ve yara üzerine tatbik edilir ya da buz torbasi koyulur.

AÇIK YARALANMALAR

Travma sonucu deri bütünlügü bozulmus ve deri alti dokulari zarar görmüstür.

1-Batici, kesici yaralanmalar: Süngü, sis, biçak, jilet vb. nesnelerin sebep oldugu yaralanmalardir. Saplanan cisim vücuttan çikarilmaz. Etrafina pansuman yapilip, öylece sarilir.

2-Künt (ezici) yaralanmalar: Trafik kazasi, yüksekten düsme kavga vb. durumlarda görülür. Görünürde bir yara olmayabilir, ama bilinmeyen bir kirik ya da iç kanama olabilir.

3-Atesli silahla yaralanmalar: Tabanca, tüfek vb. Enfeksiyon riski ve kanama vardir. Bu sebepten oldukça tehlikelidir.

GENEL TRAVMA TEDAVISI

1. Kendinizi tehlikeye atmayin.

2. Tehlikeyi uzaklastirin, yaraliyi emniyete alin.

3. Kazanin olus seklini anlamaya çalisin (kazanin olus sekli agir hasara yol açmasi beklenen tipte mi?).

4. Yaralinin nefes alip almadigini kontrol edin.

5. Nabiz atimi olup olmadigini kontrol edin (yoksa CPR ve suni solunum).

6. Büyük disa kanama olup olmadigini kotrol edin.

7. Soku engelleyin (sok pozisyonu).

8. Yarayi temizleyin.

9. Görünen kiriklari atelleyip (sabitleyip) nakledin.

BÖLGESEL TRAVMA TEDAVISI

Kafa travmasi: Kazazedenin bilinci yerinde olmayabilir.

Bulanti, kusma, basagrisi veya bas dönmesi olabilir.

Göz bebeklerinde ve solunumda anormallikler gözlenebilir.

Kulaktan veya burundan kan yada sivi gelebilir.

1.      Kazazede basi hafifçe yukari gelecek sekilde yatirilmalidir.

2.      Kanayan burun ya da kulak hiçbir sekilde tikanmamali, o yöne dogru yatirilmalidir.

3.      Kusarsa, basi yana çevrilmeli ve hemen agzi temizlenmelidir.

4.      Yari oturur durumda, sedyeyle acilen nakledilmelidir.

Boyun-omurga travmasi: Boyun, sirt ve belde agri söz konusudur. Düz zemine yatirilmalidir. Boyun sabitlenmeli ve kazazede kesinlikle hareket ettirilmemelidir.

Karin travmasi: Yara vücut eksenine paralel ise kazazede düz yatirilarak, yaranin mümkün oldugunca kapanmasi saglanir. Eger yaralanma enine ise; ayaklari karina dogru çekip, sirti ve basi yastikla destekliyoruz. Çikan organlari içeri sokmaya çalismiyoruz, topluyoruz ve islak tutuyoruz.

Gögüs travmasi: En çok kaburga kiriklarina rastlanilir. Eger bir delik varsa hemen elimizle kapatiyoruz. Bulabiliyorsak temiz bir gazli bezin üzerine vazelin sürerek, deligi kapatiyoruz.

CEVRESEL TEHLIKE

SICAGA BAGLI RAHATSIZLIKLAR

Baslica rahatsizliklar sicak yorgunlugu, sicak kramplari, sicak bitkinligi ve sicak çarpmasidir. Sicaktan ve etkilerinden korunmak için yeterli miktarda su ve tuz alinmali, açik renkli kiyafetler tercih edilmeli, sapka kullanilmali, fazla alkol alinmamali ve asiri yorgunluktan kaçinilmalidir.

SOGUGA BAGLI RAHATSIZLIKLAR

1. Donmalar:

Genel donmalar: Belirtileri halsizlik, uyuklama, esneme, bilinçte bulanma, körlük, sendeleme, solunum ve kalp faaliyetlerinde gittikçe yavaslamadir. Felç ve kramp görülür.

Yöresel donmalar:

Yüzeysel donmalar: Batici agrilar ve deride beyazlasma vardir. Kisi aktif hareket ettirilmez.

Derin donmalar: Oldukça tehlikelidir. Çevreden gelecek çarpmalara karsi koruyucu pansuman koyulmalidir.

2. Hipotermi:

Vücut isisinin 35 C' nin altina düsmesi durumudur.

Deri soguk, soluk ve kuru, nabiz ise normalin altindadir.

Uyku hali gözlenir.

Donmalar ve Hipotermi için tedavi:

Ilik ve kuru bir yere tasiyarak mümkünse donmus vücut kismindaki elbiseleri çikariyoruz. Suuru yerinde ise ilik su veriyoruz. Boyuna ve koltuk altina ilik su torbalari koyuyoruz. Isitigimiz yerleri tekrar sogumaya karsi battaniye vb. seylerle koruyoruz. En iyi isinma ten temasiyla olur.

Yapilmamasi gerekenler: Donan uzvu kesinlikle ovmuyoruz. Hareket ettirmiyoruz. Suuru yerinde degil ise bir seyler içirmiyoruz. Direk olarak isi kaynagina tutmuyoruz. Sigara ve alkol vermiyoruz.

GÜNES YANIGI

Günes isinlari tüm açilardin yansidigi için asiri günes altinda kalinmis gibi günes yanigi olusabilir. Dudak, burun delikleri ve göz kapaklari günes kremleri ile korunmalidir.

GRUPLANDIRMA

Derinligine göre:

1. Derece yaniklar: Deri yüzeyi kizarmis, hafifçe sismis ama zedelenme yoktur. Deri asiri yumusak ve duyarlidir. Üstüne bastirildiginda agri yapar. Enfeksiyon riski deri saglam oldugu için azdir. Örnek; günes yanigi.

2. Derece yaniklar: Birinci dereceye ek olarak içi doku sivisiyla kapli bül adi verilen kabarciklar olusur. Büller patlatilmaz. Agri ve sisme vardir. Eger iltihap kapmazsa 2-3 hafta içinde iyilesir. Bül disinda deri saglamdir.

3. Derece yaniklar: Deri ve altindaki dokular tamamiyla yanmistir, yanmis et kokusu gelir. Yanik kemige kadar ulasabilir. Deri kösele gibi ve yagli bir görünümdedir, karara da bilir. Sinir uçlari yandigindan aci hissedilmez. Kendi kendine iyilesme sansi yoktur. Yanik merkezinde deri nakli ile iyilesebilir.

Kapladigi alana göre:

Yanigin kapladigi alan ne kadar büyük ise o kadar su ve tuz kaybi olur. 1. ve 2. dereceden daha önemli olabilir.

Küçük yaniklar: 1. derece yaniklar

Büyük yaniklar: 2. derece yaniklar; elde, ayakta ve eklem yerinde olanlar; Bütün 3. derece yaniklar; Elektrik ve radyasyon yaniklari.

*Kimyasal yaniklar mutlaka hastaneye sevk edilmelidir.

Yapilmamasi gerekenler:

1. Yaniklara bir sey sürmemek (yanik merhemi dahil) gerekir çünkü eger deri bütünlügü bozulmus ise enfeksiyon riski vardir.

2. Büller patlatilmaz.

3. Yaraya yapisacagindan dolayi pamuk vb. maddeler koyulmaz.

4. Yaraya ellenmez.

5. Batan bir cisim varsa çikarilmaz.

6. Yaraya direk buz koyulmaz. Yapisabilir ya da direk isiyi düsürebilecegi için sok görülebilir.

7. Kizgin yag ile yanmis yaraya direk soguk su dökülmez (önce ilik su dökülür).

Küçük yaniklarin tedavisi

1. Yara soguk suya tutularak sogutulur.

2. Kuru pansuman koyulur ve sarilir. Hava ile temasi engelledigi için agriyi dindirir.

3. Kalp seviyesinin üstünde tutulur.

4. Sisme olabileceginden taki vb. cisimler çikarilir.

5. Soka karsi önlem alinir.

Büyük yaniklarin tedavisi

1. Kazazede yanik kismi yere gelmeyecek sekilde yatirilir.

2. Yanik sogutulur (bira ve süt bile kullanilabilir).

3. Takilar ve kiyafetler yaniga yapismamis ise çikarilir.

4. Bilinç yerinde ise ayran gibi tuzlu ve soguk içecekler verilir.

5. Yanigin hava ile olan temasi kuru, temiz ve hafif bir bezle sarilarak kesilir. Hava ile olan temas kesilerek enfeksiyon engellenir.

6. Soka karsi önlem alinir.

7. Acilen nakil edilir.

8. Yanan alan çok genis ise kazazede ilik suyla dolu bir küvete yatirilabilir.

Sargi: Yanik yüzeyler birbirine temas etmeyecek (mesela parmaklar yanmissa) sekilde çok sikmadan sarilir.

ÖZEL YANIK TÜRLERI

Agiz ve girtlak yanigi:

Agri vardir. Agiz derisinde tahribat, nefes almada zorluklar ve bilinç yitimi görülür.

Tedavisi:

1. Kazazede sakinlestirilir.

2. Kazazedenin sikan giysileri genisletilir.

3. Biliç yerinde ise yudum yudum su verilir.

4. Eger agizda kimyasal madde varsa birsey verilmez.

5. Soka karsi önlem alinir.

Kimyasal yaniklar:

1. Yanan yer akan suyun altinda tutularak sogutulur.

2. Giysiler çikartilir.

3. Göz yandi ise ovalanmaz, akan suyun altina tutulur.

4. Asit yanigi ise karbonat, bazik ise sirke sürülür.

Elektrik yanigi:

1. Deride kararma veya kizarma gözlenebilir.

2. Sisme ihtimali vardir.

3. Bilinç kaybi çok sik görülür.

4. Solunum ve kalp durabilir.

Tedavisi

1. Elektirik kesilir.

2. Yaniga su sikilmaz.

3. Nefes ve kalp kontrol edilir.

4. Soka karsi tedbir alinir.

5. Kasilmadan veya kendini yere atmadan dolayi kirik olabilir.

ELBİSE TUTUŞMASI

Yere yatırılarak, başından ayaklarına doğru battaniye örtülür. Söndürmeye kazazedenin başından başlanır.

YANGINI SÖNDÜRMEK:

1. Itfaiye aranir (110).

2. Yanan küçük esyalari disari atarak, pencere ve kapilar kapatilir.

3. Su alevlere degil, yanan cismin üzerine birden dökülür. Elektrik yanginlarinda su kullanilmaz (battaniye veya kum).

4. Duvar ve perde gibi cisimler yukaridan asagiya dogru söndürülür.ere yatirilarak, basindan ayaklarina dogru battaniye örtülür. Söndürmeye kazazedenin basindan baslanir.

YANGINDAN KURTULMA

Kapi kollarina dokunulmaz. Arkasinda yangin olan kapi yere çöküp geriye tekme atilarak açilmaya çalisilir. Islak bir mendil ile agiz kapatilir. Pencere önüne gidilerek haber verilir. Yanginda ne olursa olsun asansöre binilmez.

PANSUMAN VE SARGI

Pansuman, yara tedavisi amacıyla yaranın üzerine konan steril bezdir.

PANSUMANIN ÖZELLIKLERI

1. Steril olmalidir.

2. Gözenekli olmalidir. Bu yolla hava almasi saglanir.

3. Yaraya yapismamalidir. Yapisirsa batikon, serum fizyolojik kullanilmalidir.

4. Pansumanda yapilmasi gerekenler

5. Kullanilacak malzemeler hazir, yaninizda olmalidir.

6. Kazazede hazirlanmali, telkin edilmeli ve yara gösterilmemelidir.

7. Eller yikanmali (kurulanmamali) ve hiçbir yere dokunulmamalidir.

8. Yaranin üzerine üflenmemeli, öksürülmemelidir.

9. Yara karistirilmamalidir.

10. Sarmadan önce yara betadin, baticon, sabunlu su veya su kullanilarak iyice temizlenmelidir.

11. Yaranin çevresi kuru ve havadar olmalidir.

12. Torbanin içine buz koyularak tatbik edilir. Bu yolla mikrop üremez, sisme ve kanama azalir.

13. Birsey batmissa çikarilmaz. Simitçik sargi yapilir.

14. Yaranin üzerine pansuman koymadan sarilmaz.

15. Sargi ne çok gevsek ne de siki olmalidir. Ayrica sargi yarada baslamamali ve yarada bitmemelidir.

Sarginin amaci

1. Pansumani sabitlemek

2. Turnike yapmak

3. Atelleri sabitlemek

4. Sisligi ve agriyi azaltmak

YABANCI CISIMLERIN SOLUNUM YOLUNA KAÇMASINDA ILK YARDIM:

Yabanci madde soluk borusunu tikayinca soluk lama zorlasir veya tamamen durur. Köprücük kemiklerinin üzerindeki çukur her soluk alma için yapilan zorlamada içeri çöker, dudak morarir, yabanci cisim çikarilmali, suni solunum yapilmalidir. Yabanci maddenin çikarilmasi için Heimlich hareketi uygulanir ya da gögse bastirilir.

ÇESITLI NEDENLERDEN KAYNAKLANABILECEK BOGULMALARIN GENEL BELIRTILERI

Birlikte geçen süreye bogulma tipine ve derecesine göre degisir. Baslangiçta halsizlik, bas dönmesi, soluk almada zorluk, kalp atislarinda hizlanma, dudaklar, tirnaklarda ve deride sisme ve morarma olur. Göz bebeklerinde genisleme, boyun damarlarinda sisme ve hafif suur kaybi vardir.

Müdahale:

1. -Bogulmaya yol açan neden ortadan kaldirilmalidir.

2. -Boyun arkaya dogru yatirilir. Gene açilir dil öne dogru çekilir.

3. -Solunum yollari için yapilacak ilk yardim digerlerine göre aciliyet içerir, 3 dakika içinde yapilmalidir.

Solunum Kontrolü:

1. -Dinle

2. -Gör

3. -Hisset

Suni Solunum:

1. -Kazazedeyi hemen sirtüstü yatir.

2. -Yakasini, kemerini, elbisesinin önünü aç.

3. -Omuz yanina diz çök.

4. -Kafasini kaldir.

5. -Kazazede soluk borusunun açilmasi ile nefes almaya baslayabilir, bunun için, boynu o sekilde tutman gerekir. Bu nedenle, bir ceket veya battaniyeyi katlayip yastik olarak basin altina koy.

6. -Burnunu kapa.

7. -Üst çeneyi yukari çek. Çünkü suursuz kisinin çene kemigi agirligi ile dil, solunumu keser.

8. -Boyun kirigi süphesi varsa boynu oynatma, yalnizca çeneyi çek.

9. -Yabanci madde var ise agzi bosalt.

10. -Agizda kum, ot vb. varsa temiz bir mendil ile çikart.

11. -Derin soluk alarak hastanin agzini genis bir sekilde aç.

12. -4 kez üst üste akcigerin genislemesi için nefes ver, daha sonra gögsü kontrol et.

13. -Dakikada 12 kez düzenli ve kuvvetli üfle, bu arada hastanin soluk vermesini saglamayi unutma.

14. -Gögsün inip kalkmasini kontrol et.

15. -Gögüs, sismiyorsa yabanci madde solunum borusundadir, çikart.

16. -Isleme ara vermeden devam ederken doktora telefon ettir.

Kazazedenin nefes borusu tikanmis ise kendine dogru yan olarak yatir, sirtina sert bir seklide bastir. Daha sonra hastayi tekrar sirtüstü yatirarak avucunun içini kaburga kafesi ve göbegi arasindaki alana koy çabuk çabuk 4 defa bastir. Hastanin basini yana çevir, agzindaki yabanci maddeleri parmaginla temizle.

SUDA BOGULMA

Akcigerin sivi ile dolmasidir. Refleks olarak larenks (girtlak) kasinda spazm olur. Kalp düzeninin kaybeder. Kana geçen su ile kirmizi kan hücreleri parçalanir ve ölüm olur.

Kisi soluk, soguk, gevsek ve morumsu renk alir. Nabiz zayif veya hiç yoktur.

Müdahale:

1. -Kazazede karaya çikartilir.

2. -Üstündekiler çikartilarak rahatlatilir.

3. -Agzin içi temizlenir.

4. -Suni solunum yapilir.

5. -Cigerlerindeki su bosaltilir (Heimlich veya manevver metodu ile).

6. -Kuvvetli suni solunum yapilir, verilen hava içerideki havanin köpürerek çikmasini saglar. Soluk verdigi zaman basi yana çevrilir.

7. -Suni solunuma devam edilir.

8. -Kazazedenin üzerindeki islak elbiseleri çikarilir ve bir battaniyeye sarilarak vücut isisi artirilir.

9. -Sirt üstü yatirilarak karnina bastirilir ve midedeki su bosaltilir.

10. -Suur gelince sicak içecek verilir (alkolsüz).

ILK YARDIM MALZEMELERI

Ilk yardim çantana yerlestirmen gereken malzemeler sunlardir:

1-Üçgen sargi bezi (1 adet)

2-Normal sargi bezi (10 cmx250 cm)

3-Plaster (1.25 cmx50 100 cm)

4-Plastik bandaj (3 cmx50 cm)

5-Çengelli igne (6 adet)

6-Yara bandi (95 adet)

7-Steril tampon için gazli bez

8-Amonyak

9-Saf alkol-oksijen yerine kullanilir

10-Pamuk

11-Mersol (Tentürdiyotun inceltilmisi, yerine kullanilir)

12-Aspirin (kan sulandirici)

13-Agri kesici

14-Asitboruk

15-Karbonat

16-Eter

17-Ishal kesici

18-Lastik serit veya ince hortum

19-Defter, kalem

20-Enjektör

21-Dere

22-Kibrit

23-Jilet

24-Dondurucu sprey

25-Açik renkli plastik örtü (200x150 cm)